Vrijmetselarij
Wat de vrouw wil, was al vóór Nietsche een vraag waarop de man het antwoord schuldig moest blijven. Wat de man wil bij de gedachte aan de vrouw, is meestal duidelijk. De man die zichzelf ook maar enigszins respecteert, houdt intussen rekening met de mogelijkheid dat met de vrouw ook op andere manieren zinvol en aangenaam gecommuniceerd kan worden. Verstokte alfamannetjes en misogynen daargelaten, heeft hij geleerd met haar om te gaan als medemens, en niet uitsluitend als bedgenote of persoonlijk verzorgster.
Intussen hebben de broeders het bij hun logearbeid nog steeds moeilijk met de aanstichtsters – of –stichters… – van het erotische verlangen. Maar met haar nog steeds nog steeds cruciale rol in de schepping van menselijk leven, kunnen we de vrouw toch moeilijk de spirituele vonk ontzeggen. Zij is het die het licht van het leven in de nieuwe mens ontsteekt, en niet weinig vrijmetselaren stellen dat zij daardoor van nature al over het meesterschap beschikt.
Dat de vrouw al in de achttiende eeuw in staat werd geacht met vrucht de maçonnieke werktuigen te hanteren, wordt verrassend duidelijk op het frontispice dat in 1772 toegevoegd werd aan de in 1765 voltooide zeventiendelige tekstuitgave van de Encyclopédie van Diderot (een detail is afgebeeld hierboven). De Franse homo universalis en voorman van de Verlichting liet zijn overzicht van menselijke kennis allegorisch verbeelden aan de hand van een tableau van uitsluitend vrouwen. Bevallig neergezet door tekenaar Charles-Nicolas Cochin en graveur Bonaventure-Louis Prévost, zetten vrouwen op het frontispice hamer en beitel, passer, winkelhaak en regel in, en tonen zij het meetkundig bewijs voor de stelling van Pythagoras.
Badend in het stralende licht van de Verlichting, krijgt de gesluierde Waarheid op de afbeelding een guirlande van bloemen aangereikt door de Verbeelding, terwijl de Rede en de Filosofie haar van haar sluier proberen te ontdoen. Het beeld is onmiskenbaar niet van de hand van een vrouwenhater; met zijn verleidelijke details kan het en passant ook minder helder verlichte roerselen van de man wekken, maar waar het om gaat is dat hier getoond wordt dat de vrouw volwaardig deel heeft aan kennis en cultuur.
Geheime rituelen blijken voor buitenstaanders vaak de onweerstaanbare belofte van erotische aberraties in zich te bergen. In een film als ‘Eyes Wide Shut’ van Stanley Kubrick en een boek als ‘The Da Vinci Code’ van Dan Brown werd daarop met succes ingespeeld; in beide worden slechts voor ingewijden toegankelijke rituelen uitgevoerd die in een plechtig bedoelde copulatie culmineren. Kubrick en Brown putten uit een heel oude bron; het ‘heilig huwelijk’ van de Mesopotamische koning uit de Oudheid was een seksuele verbintenis met de vruchtbaarheidsgodin, in de gedaante van een tempelmaagd.
Geestelijke verlichting zonder erotiek is als yang zonder yin. Het meest heilige en het meest profane zijn aaneengesmeed als kruis en munt. Juist mensen wier leven in het teken van het intellect staat, lijken zich het hoofd te breken over de erotiek, getuige de fascinatie van schrijvers als Georges Bataille, Rudy Kousbroek, Willem Jan Otten en Arnon Grunberg voor het onderwerp.
Erotiek als esoterische ervaring, seks als sacrale handeling: de eenheidservaring van lichaam en geest wordt nergens op zo dramatische wijze geopenbaard als in de geslachtsdaad. Het menselijk leven ontspruit aan de lichamelijke vereniging van man en vrouw, en vandaar hoeven de hersenen geen quantumsprong te maken om op het idee van het orgasme als mystieke eenwording te komen.
Willem Verstraaten,