Vrijmetselarij
De ontmoeting met de ander brengt veelsoortige reacties teweeg. Verbazing over aankleding en gewoontes. Herkenning van fundamentele overeenstemming onder oppervlakkige verschillen. Respect voor trouw aan principes. Lichamelijke aantrekking – of juist afstoting. Woede om politieke standpunten. Minachting voor losbandigheid of juist gebrek aan vrijzinnigheid. Bewondering voor persoonlijke kracht. Van de ‘helden van de Thalys’ tot de gruwelgrossiers van IS, van fascinatie tot afkeer, vrijwel nooit laat de ene mens bij persoonlijke kennismaking de andere volstrekt koud.
Apostelen van de joods-christelijke cultuur verketteren moslims om hun geloof omdat het een ideologie zou zijn die het einde van onze beschaving inluidt, vergetende dat het geen eeuwigheid geleden is dat onder het mom van gehoorzaamheid aan God ook in onze contreien andersdenkenden niet alleen figuurlijk maar ook letterlijk monddood gemaakt werden.
Opdringerigheid kan vrijmetselaren niet verweten worden. Ze laten al in hun eerste ‘grondwet’ ieder de geestelijke overtuiging waar hij/zij zich goed bij voelt. In de loge worden de scherpe kanten van onverdraagzame orthodoxie en vechtlustig atheïsme weggebeiteld in comparities en rituelen waarin de ontmoeting met de ander – en datgene waarin die ‘anders’ is – een voorwaarde is.
Met hun in principe oprechte aanvaarding van de letterlijke en figuurlijke veelkleurigheid van de anderen, zouden vrijmetselaren zich misschien wat opdringeriger in het maatschappelijke debat kunnen mengen. Benepen eigenbelang en onbezonnen uiting van privémeningen domineren het publieke domein. Verschijnselen als ultraorthodoxie, extreem nationalisme en vreemdelingenhaat die een halve eeuw geleden nog tot uitsterven gedoemd leken, overwoekeren de achtertuinen van de beschaafde maatschappij weer.
De uitdrukking ‘het goede leven’ wordt zelden meer opgevat als oproep om te werken aan een levenshouding die de ander recht doet, maar als aansporing om het er eens lekker van te nemen. Maar beter mens worden, zoals de vrijmetselaar geacht wordt te beogen, is meer dan zelfvoldaan wegkruipen achter de vestingmuren van de eigen welvaart, figuurlijk of zelfs letterlijk door bewaakte hekwerken afgescheiden van de vijandig geachte buitenwereld in een zelfverkozen getto van ‘ons soort mensen’, en knikkebollend uit te buiken bij het open haardvuur van verfrommelde illusies van een broederschap van alle mensen.
Het kille provincialisme dat de Nederlandse maatschappij in de greep lijkt te krijgen, verdient het bestreden te worden met warmbloedige oproepen tot verantwoorde en actieve aanvaarding van de ander. Ethiek is meer dan hoi deka logoi, de Tien Geboden waarmee het menselijk gedrag aan overzichtelijke wetten onderworpen wordt, het is een voortdurende bezinning op wat de waarden zijn waarop wij onze interactie met de anderen baseren.
Vrijmetselaren streven naar ‘Close Encounters of the Third Kind’, zoals Steven Spielberg ze in zijn sf-speelfilm uit de jaren zeventig met zoveel eerbied verbeeldde, ontmoetingen van betekenis en belang, buiten de gestaalde kaders van bekrompen levensbeschouwingen om. Ontmoetingen die een perspectief bieden waarin je gewone werkelijkheid nieuw leven ingeblazen wordt.
Willem Verstraaten,