Vrijmetselarij
Waar gaat het heen met de vrijmetselarij? Dat zal afhangen van de vrijmetselaren. ‘Op u komt het aan!’ wordt hen voorgehouden bij hun inwijding. En dat vraagt om actie, niet om het voldaan verzinken in een glorieus verleden, toen de logebroeders – en al gauw ook –zusters – een stempel wisten te drukken op de cultuur van hun tijd. Ruimdenkende verdraagzaamheid voor andersdenkenden was daarbij hun leidraad, en die komt weer meer dan ooit van pas in het maatschappelijk strijdgewoel van nú. Op naar een nieuwe maçonnieke Internationale! Een ‘Schengen’ van de geest.
Ze wilde in Amstelveen de bus nemen naar haar huis in Amsterdam-Oost. Kennelijk maakte haar hoofddoekje het slechtste in de chauffeur wakker; hij beet haar iets toe als: “Geen moslims in mijn bus!”
Mijn werkster is bovengemiddeld bijdehand, maar nu was ze zó van slag geraakt dat ze maar op zoek ging aar een andere bus. Schrale troost: er stapten demonstratief ook passagiers uit die al een plaats hadden.
Een paar weken later kreeg ik een artikel van een broeder toegestuurd waarin hij kennelijk veel studie van de vele vormen van islam gestoken had, met de aantekening dat het Commissies van Onderzoek zou helpen vast te stellen of ze met een gerust hart de poort naar het lidmaatschap van de loge open zouden kunnen zetten voor een moslimkandidaat. Op zijn verzoek om publicatie moest ik negatief reageren.
“Het onderwerp zou mijns inziens alleen redactionele behandeling verdienen als tegelijkertijd andere grote levensbeschouwingen bekeken zouden worden op hun compatibiliteit met de vrijmetselarij,” schreef ik onder meer. “Zoals bekend is er geen enkele reden om een verdraagzame katholiek, hindoe of jood niet op te nemen in een loge, en dat geldt ook voor een moslim.”
Naar mijn mening is het niet aan ons de islam een aparte positie te geven in het veld van godsdiensten. Als voorzitter van mijn loge zou ik er groot bezwaar tegen maken als de Commissie van Onderzoek op een dergelijke wijze zou discrimineren. Natuurlijk gebeuren er diep verontrustende misdaden in naam van de islam, maar we hoeven niet ver om ons heen te kijken om te kunnen constateren dat fundamentalisten en zeloten van andere denominaties zich al evenzeer misdragen en/of -droegen.
De angst voor het onbekende roept altijd weer de reflex op van grensbewaking. Tegen terroristen die het fysieke bestaan bedreigen. Tegen de kille grootschaligheid van de moderne wereldmaatschappij, met provincialistische anti-Europa-agitatie. Tegen molochconcerns die zich weinig tot niets gelegen laten liggen aan nationale regeringen. Tegen het verval van beschouwelijkheid door een geestelijke retraite binnen de getande rand van de logewerkvloer.
Hoog tijd dat de vrijmetselaren de dubbele keten van folklorisme en retrospectie van zich afwerpen en zich bekeren tot een geëngageerde bemoeienis met de zich ontwikkelende mens- en grensoverschrijdende filosofie voor de toekomst. Natuurlijk helpt die fraaie historische methode van de loge daarbij, gericht als ze is op continuïteit over de generaties heen. Maar het behoudzuchtige, soms zelfs benepen karakter van de logegebruiken maakt aansluiting bij wat zich allemaal in die woelige buitenwereld afspeelt maar al te vaak onmogelijk.
Verbinden wat verdeeld is, oprecht proberen de beweegredenen van medemensen te doorgronden en als waardevol te aanvaarden – tenzij ze tot misdadige actie leiden -, dat is het streven van de vrijmetselaar, nu al bijna drie eeuwen lang. De maatschappelijke bewegingen gaan in toenemende mate een andere richting op. In plaats van grenzen met anderen te slechten, wordt de groeiende tweedeling in de maatschappij bekrachtigd met steeds hógere grenzen, tussen de bevoorrechten en de minderbedeelden, de werkers en de vermogenden, de goeden en de kwaden. Mensen trekken zich terug achter zelfgekozen nieuwe grenzen, concentreren zich in ommuurde kampen van het Eigen Gelijk van Ons Soort Mensen (EGOSM), in een virtuele werkelijkheid van social media, in het versleutelde grandguignoltheater van het dark web.
De aansporing “Op u komt het aan!” is onverminderd urgent. In roerige tijden wordt meesterschap van hart en verstand gevraagd. Gelukkig laten naast de geborneerde biefstuksocialist, de braller met de bilspleet en de behoudzuchtige babyboomer ook steeds meer mensen zich horen die verbinding zoeken over de grens van hun sociaal-culturele klasse heen. Vrijmetselaren horen daarbij in de voorhoede thuis…
Willem Verstraaten,